Η μαμά και ο μπαμπάς του πατέρα μου ήταν από τα Βουρλά της Σμύρνης. Όταν ξεκίνησε το κακό η γιαγιά μου ήταν τεσσάρων και ο παππούς μου έξι χρονών. Τους βούτηξαν οι μανάδες τους και τράβηξαν για το λιμάνι. Μέχρι να φτάσουν εκεί είδαν τέτοιες φρικαλεότητες που δεν θέλω να γράψω, γιατί καλά - καλά δεν άντεξα να τις ακούσω όταν μου τις εξιστόρησε ο πατέρας μου. Ας πούμε απλώς ότι η φρίκη του πολέμου ξεπερνά την φαντασία του πιο ευρηματικού συγγραφέα. Κατά πολύ! Με αφορμή την συμπλήρωση των 100 χρόνων από την καταστροφή της Σμύρνης, κυκλοφόρησαν και επανακυκλοφόρησαν πολλά βιβλία αφιερωμένα στο θέμα. Για τα βιβλία των ενηλίκων θα σας μιλήσω σε μεταγενέστερο άρθρο. Με πολύ ταπεινότητα και ιδιαίτερη χαρά για την ύπαρξη αξιόλογων παιδικών βιβλίων για το θέμα, σας παρουσιάζω μία επιλογή από Παιδικά βιβλία για την καταστροφή της Σμύρνης.
Το να διαβάζεις παιδικά βιβλία για τον πόλεμο και την καταστροφή δεν είναι εύκολο. Ειδικά όταν πρόκειται για μία καταστροφή που έζησαν οι παππούδες σου, που άκουγες για αυτήν συνέχεια ως παιδί και που κουβαλάς αναπόφευκτα μέσα στο DNA σου. Είναι όμως σημαντικό να το κάνεις, όχι μόνο για τα παιδιά σου που έχουν έμφυτη την ενσυναίσθηση και θα αγκαλιάσουν έτσι και αλλιώς τα προσφυγόπουλα που υπήρξαν οι πρόγονοί τους, αλλά και για σένα, για να μιλήσεις στο παιδί που ήσουν, στο παιδί που ακόμα κρύβεις μέσα σου.
Το άρθρο ανανεώθηκε στις 12/5/22 για να συμπεριλάβει νέες κυκλοφορίες!
Παιδικά βιβλία για την καταστροφή της Σμύρνης
Μέλη και Μελέκ
Η Μέλη είναι επτά χρονών και ζει με την οικογένεια της στο Αϊδίνιο, σε ένα όμορφο αρχοντικό σπίτι. Ο μπαμπάς της και ο παππούς της έχουν ένα φούρνο και η παιδική της ηλικία είναι γεμάτη με όμορφες μυρωδιές, ανέμελο παιχνίδι με την καλύτερη της φίλη και γειτόνισσα, την Διδώ και αγάπη για τη ζωή! Η αγαπημένη της κούκλα, η Μελέκ, είναι πάντα μαζί της.
Μέχρι τη στιγμή που η οικογένεια της αναγκάζεται να φύγει από τη Σμύρνη χωρίς να πάρει σχεδόν τίποτα μαζί της. Ούτε καν την Μελέκ.
Στο νέο μέρος που καταλήγει η οικογένεια της Μέλης, δεν υπάρχει σπίτι, δεν υπάρχει φαγητό, δεν υπάρχει ελπίδα. Όμως, με πολύ πείσμα η οικογένεια της θα ορθοποδήσει και η ίδια θα καταφέρει μετά από χρόνια να ξαναβρεί τη φίλη της την Διδώ.
Θα καταφέρει όμως να ξαναβρεί τη Μελέκ;
Μια υπέροχη ιστορία για την προσφυγιά, την φιλία και την επιμονή. Μία ιστορία που δείχνει και την άλλη πλευρά, την πλευρά των ανθρώπων που έμειναν στα σπίτια που ερημώθηκαν από τους Έλληνες όταν κάηκε η Σμύρνη. Κάποιοι ήταν άνθρωποι που συναισθάνθηκαν το δράμα αυτών που έφυγαν.
Είναι ένα εξαιρετικά συγκινητικό βιβλίο, το κλίμα του οποίου αποτυγχάνω παταγωδώς να μεταφέρω σε αυτές τις σειρές, αλλά θα σας κάνει να αναζητήσετε οπωσδήποτε χαρτομάντηλα. Είναι γραμμένο με τρόπο που να αγγίζει τα σημερινά παιδιά, γεφυρώνοντας το κενό των γενεών στα 100 χρόνια που μεσολάβησαν.
Ο εκδοτικός έχει προτεινόμενη ηλικία τα 9 έτη αλλά εγώ θα το διάβαζα και σε μικρότερα παιδιά (6+) αρκεί να υπάρχει διάθεση για συζήτηση των δύσκολων εννοιών.
Συγγραφέας: Μαυρίδου Άννα
Εικονογράφος: Ρένια Μεταλληνού
Εκδόσεις: Διόπτρα
Αρ. Σελίδων: 80
Προτεινόμενη ηλικία: 9-12
Παιδικά βιβλία για την καταστροφή της Σμύρνης
Το αγόρι στο θεωρείο
Ο Δρόσος και η Αρετή είναι αδέρφια. Φεύγουν από την καταστροφή, μπαίνουν μαζί σε μία βάρκα και καταλήγουν στην Αθήνα, μαζί με μία γυναίκα, την Δόμνα, που λέει ότι είναι η μαμά τους για να τα προστατεύσει. Μένουν σε ένα θεωρείο στο Δημοτικό θέατρο Αθηνών και παρηγορούν τον εαυτό τους λέγοντας ότι θα ξαναβρούν τους γονείς τους και το σπίτι τους ακολουθώντας το άρωμα από τις τριανταφυλλιές.
Μία μέρα η Αρετή εξαφανίζεται και ο Δρόσος με την βοήθεια των φίλων του θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για την βρει.
Η Αγγελική Δαρλάση μας κεραυνοβολεί με ένα βιβλίο για το ανθρώπινο τραύμα. Είναι από τα βιβλία που θα γράφουν τα παιδιά στις εκθέσεις τους, που θα θυμούνται όταν γίνουν ενήλικες και που θα διαβάζουν αργότερα αγκαλιά με τα δικά τους παιδιά. Η προσφυγιά, η ανιδιοτελής αγάπη, η συμπόνοια, η φιλία, όλα τα συναισθήματα μαζί με μία πικρή ανατροπή, δημιουργούν ένα βιβλίο που δείχνει την απελπισία και την καρτερικότητα των προσφύγων του τότε και του σήμερα.
Είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο που θα φέρει τους αναγνώστες μπροστά στο ερώτημα: «Πως θα ένιωθες αν όλα όσα ήξερες άλλαζαν από την μία μέρα στην άλλη;»
Συγγραφέας: Αγγελική Δαρλάση
Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Αρ. Σελίδων: 224
Προτεινόμενη ηλικία: 11+
Παιδικά βιβλία για την καταστροφή της Σμύρνης
Ίδια έχουμε μαμά
Το Γατουχάν είναι ένα όμορφο νησί που έχει το σχήμα μίας πατούσας γάτου! Εκεί μία μέρα φτάνει μία μεγάλη πλαστική βάρκα γεμάτη «ξένα» γατιά. Αμέσως ο άρχοντας του Γατουχάν δίνει εντολή να μην αφήσουν τους ξένους να πατήσουν στο νησί. Μόνο τα γατόπαιδα αντιστέκονται σε αυτήν την εντολή και προσπαθούν να καλωσορίσουν τους πρόσφυγες γάτους. Πάνω στο χαμό όλοι πέφτουν στη θάλασσα και τότε θα καταλάβουν ότι είναι όλοι παιδιά της ίδιας μαμάς.
Δεν ξέρω αν μπορώ να βρω τις λέξεις για να γράψω κάτι που να μην αδικεί αυτό το εξαιρετικό βιβλίο. Είναι απίστευτο το πως μιλάει στις καρδιές των μικρών παιδιών η πένα της Στέλλας Μιχαηλίδου, μέσα από τα στιχάκια, τους αναγραμματισμούς (που εμείς οι μεγάλοι διαβάζουμε με κόμπους στο λαιμό και θολωμένα από δάκρυα μάτια) και τη χρήση υπερ-ηρώων.
Η δε ευφάνταστη ιδέα να στήσει όλη την ιστορία με γάτες είναι από τα πιο έξυπνα τεχνάσματα που μπορούσαν να γίνουν για να πλησιάσουμε την έννοια της προσφυγιάς στα παιδιά. Πραγματικά δεν πρέπει να λείπει από καμία παιδική βιβλιοθήκη. Τα παιδιά ξέρουν.
Συγγραφέας: Στέλλα Μιχαηλίδου
Εικονογράφος: Χρυσώ Χαραλάμπους
Εκδόσεις: Καλειδοσκόπιο
Αρ. Σελίδων: 36
Προτεινόμενη ηλικία: 5
Παιδικά βιβλία για την καταστροφή της Σμύρνης
Το γαλάζιο που μας ενώνει
Το καλοκαίρι της καταστροφής ο Οδυσσέας βρίσκεται στο αγαπημένο του μέρος, στις Σπέτσες και προσπαθεί να μαζέψει την αναποφασιστικότητα του και να μιλήσει επιτέλους στην Ελένη. Δεν θα τα καταφέρει και θα βρεθεί πίσω στην Αθήνα μαζί με μία οικογένεια προσφύγων που φιλοξενεί η δική του οικογένεια. Ο Οδυσσέας δεν τους καλοδέχεται, ούτε αυτούς, ούτε την αλλαγή που φέρνουν στην ζωή του. Μέχρι που ο γιος της οικογένειας, ο Γεράσιμος θα του μάθει ένα παιχνίδι με λέξεις και ο Οδυσσέας θα καταφέρει να μιλήσει επιτέλους στην αγαπημένη του.
Ένα πολύ γλυκό βιβλίο για μια φανταστική ιστορία που έχει ήρωα τον Οδυσσέα Ελύτη ως έφηβο να αλληλεπιδρά με μία ξεριζωμένη οικογένεια της Σμύρνης. Παρότι ιστορικό, το βιβλίο δεν θα κουράσει τους μικρούς αναγνώστες αλλά θα τους κάνει να ταυτιστούν, να σκεφτούν και να προβληματιστούν.
Η σκηνή με το σαντούρι είναι πολύ συγκινητική, όπως είναι και οι σκηνές που διαδραματίζονται στην κουζίνα την ώρα που οι δύο μαμάδες μαγειρεύουν το ψητό. Υπέροχο βιβλίο για προεφήβους και εφήβους που θα τους δώσει μία γεύση και από τις δύο πλευρές της ιστορίας του ξεριζωμού.
Συγγραφέας: Αντώνης Σέργης
Εικονογράφος: Έφη Λαδά
Εκδόσεις: Ψυχογιός
Αρ. Σελίδων: 136
Προτεινόμενη ηλικία: 11
Παιδικά βιβλία για την καταστροφή της Σμύρνης
Φυσικά αυτά δεν είναι τα μόνα βιβλία που αναφέρονται στο θέμα. Ένα ακόμα εξαιρετικό βιβλίο για την προσφυγιά είναι και το «οι Ξένοι» του Alfredo Soderguit από τις εκδόσεις Μεταίχμιο για παιδιά από 3 ετών.
Επίσης, πολύ αξιόλογο βιβλίο για το θέμα, για τις ηλικίες 9+ είναι το παλαιότερο βιβλίο της Γαλάτειας Γρηγοριάδου – Σουρέλη, «Ο μεγάλος αποχαιρετισμός» από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο γνώσεων για παιδιά 10+, κυκλοφόρησε τον Απρίλιο από τις εκδόσεις Διόπτρα. Το «Ήταν κάποτε ο Ελευθέριος Βενιζέλος" είναι μία μικρή σκληρόδετη εγκυκλοπέδια για την ζωή και την δράση του μεγάλου πολιτικού!
Μία ακόμα νέα κυκλοφορία από την αγαπημένη συγγραφέα Ιωάννα Μπαμπέτα. Στο "Αντίο Σμύρνη" περιγράφει την φιλία του Λευτέρη και του Ασλάν από το 1919 που σηκώθηκαν οι Ελληνικές σημαίες, μέχρι το 1922 που οι σημαίες κατέβηκαν. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μίνωας και προτείνεται για ηλικίες από 4 ετών.
Η Μαρία Δασκαλάκη γράφει την "Μυστική Αποστολή. Η πίσω αυλή" όπου η παρέα της Ζωής, του Νικόδημου και των άλλων παιδιών θα βρει ένα μπαούλο στην αποθήκη του σπιτιού στη Νάξο και θα προσπαθήσει να λύσει το μυστήριο με τα κλειδιά και την βελανιδιά της αυλής τους, με βοήθεια των αφηγήσεων της γιαγιάς Κυριακής για την Σμύρνη του περασμένου αιώνα.
Ακόμα δύο υπέροχα βιβλία για το θέμα κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Το "Για να ζούμε ενωμένοι" της Ελένης Σβορώνου που μιλάει για την πορεία της Ελληνικής κοινωνίας μεταξύ της Επανάστασης του 21 και της καταστροφής της Σμύρνης το 22,
και "Το σεντούκι με τα αμύθητα σεντέφια" της Τζέμης Τασάκου που μιλάει για την καταστροφή και τα σεντέφια που αντέχουν στις φλόγες.
