Πείτε την αλήθεια: Όταν ακούτε το όνομα Montessori σας πιάνει ένα άγχος, έτσι δεν είναι; Μία αίσθηση ότι αν δεν κάνετε Montessori σαν εκείνη τη φοβερή τύπισσα με τα τρία παιδιά στο instagram, δεν είστε καλοί γονείς; Ότι αν δεν κάνετε Montessori το παιδί δεν θα πάει μπροστά, δεν θα μάθει να δένει μόνο του τα κορδόνια του και δεν θα γίνει ποτέ ανεξάρτητο; Ίσως να το ένιωθα μόνο εγώ αυτό όταν έμεινα έγκυος με το Φρατζολάκι και το αδερφάκι της και αγχωνόμουν πως θα τα μεγαλώσω, δεν ξέρω. Όμως το ακούω κάθε φορά που ανεβάζω κάτι σχετικό στο instagram διαβάζοντας τα μηνύματά σας. Για αυτό λοιπόν γράφτηκε αυτός ο οδηγός για Montessori στο σπίτι, με ό,τι έχουμε υιοθετήσει εμείς από αυτή τη μέθοδο και με ό,τι θεωρώ καλό.
Σε αυτόν το οδηγό για Montessori στο σπίτι, θα δείτε τη βασική ιδέα πίσω από αυτήν την αξιόλογη προσέγγιση, τους τρόπους, τα υλικά και τα εργαλεία για να την υιοθετήσετε ανάλογα με την ηλικία του παιδιού σας.
Θα βρείτε επίσης, πολλές παραπομπές σε άρθρα για να φτιάξετε μόνοι σας τα υλικά που χρειάζεστε/επιθυμείτε. Υπάρχει μία τάση η μέθοδος αυτή να θεωρείται «ακριβή» ή μέθοδος για αυτούς που έχουν οικονομική άνεση. Αυτό μπορεί να ισχύει για τα σχολεία που εφαρμόζουν αυτή τη μέθοδο αλλά όχι για την εφαρμογή της μεθόδου στο σπίτι και σίγουρα όχι για την ουσία της μεθόδου.
Οδηγός για Montessori στο σπίτι
Τι είναι η μέθοδος Montessori
Η μέθοδος Montessori είναι μία παιδαγωγική μέθοδος που πήρε το όνομα της από την Ιταλίδα γιατρό Maria Montessori.
Η εφαρμογή της μεθόδου απαιτεί από τους γονείς (και τους φροντιστές) να καταλάβουν ότι τα παιδιά μπορούν να κάνουν πολλά περισσότερα από ό,τι νομίζουμε ότι μπορούνε! Απαιτεί επίσης τον σεβασμό στη προσωπικότητα του παιδιού και την ελευθερία εντός ορίων.
Αυτά τα δύο διαβάστε τα πολλές φορές γιατί έχουν πάρα πολλές προεκτάσεις, τόσο πρακτικές όσο και μη.
Αυτό που υποστηρίζει η μέθοδος είναι ότι το παιδί μπορεί να μάθει να εξυπηρετείται μόνο του (σε διαφορετικούς βαθμούς ανάλογα με την ηλικία) αρκεί να του το δείξεις. Για παράδειγμα δεν θα δώσεις ένα μαχαίρι σε ένα βρέφος 6 μηνών αλλά θα το δώσεις σε ένα νήπιο 2-3 ετών δείχνοντάς του πώς να το χρησιμοποιεί. Λέω το παράδειγμα με το μαχαίρι γιατί είναι τραβηγμένο αλλά πραγματικό.
Η φιλοσοφία Montessori αποκαλύπτει πόσες καταπληκτικές ικανότητες έχουν τα παιδιά, οι οποίες κουκουλώνονται από τους γονείς (για να μην μιλήσω για τους παππούδες) λόγω ανησυχίας για την ασφάλειά τους.
Και ενώ δεν αφήνεις ποτέ ένα παιδί χωρίς επίβλεψη (είτε κρατάει μαχαίρι, είτε όχι), οφείλεις να το αφήσεις να ανακαλύψει τις ικανότητές του και να αντλήσει ικανοποίηση μέσα από αυτές! Οφείλεις να του δείξεις πως χρησιμοποιούμε το μαχαίρι με ασφάλεια και να το αφήσεις να δοκιμάσει μόνο του. Φυσικά μπορείς να το έχεις ήδη προετοιμάσει από την βρεφική ηλικία με ξύλινα μαχαιράκια παιχνίδια δείχνοντας του τη σωστή και ασφαλή κίνηση.
Σετ ξύλινων παιχνιδιών από την plantoys
Τέλος τώρα με τα μαχαίρια, γιατί μπορεί να διαβάζει και καμία γιαγιά και να μου στείλει την προστασία ανηλίκων, χιχιχι!
Οδηγός για Montessori στο σπίτι
Όλα έχουν την θέση τους!
Ο πιο εύκολος τρόπος να μάθεις το παιδί να είναι υπεύθυνο για τα πράγματά του είναι του δείξεις τη κατάλληλη θέση για το κάθε τι και να του δώσεις πρόσβαση σε αυτή τη θέση. Στη προσέγγιση Montessori δεν έχει νόημα να πεις σε ένα παιδί «Τα ρούχα τα κρεμάμε στη ντουλάπα». Έχει νόημα να έχεις τη ντουλάπα προσβάσιμη (χαμηλή) στο παιδί και να του δείξεις πως κρεμάμε τα ρούχα στη κρεμάστρα και πως κρεμάμε τη κρεμάστρα στη ντουλάπα.
Γενικά, η πρόσβαση είναι η λέξη κλειδί για το σύστημα αυτό καθώς ουσιαστικά δεν κάνεις κάτι άλλο από το να σέβεσαι το μέγεθός τους! Πρακτικά αυτό που μπορείτε να κάνετε για να τους δώσετε πρόσβαση είναι:
- Βάλτε τα ρούχα τους σε χαμηλά συρτάρια.
- Τοποθετήστε τα παιχνίδια τους σε κουτιά ή σάκους στο πάτωμα.
Υφασμάτινος σάκος από τον Καρφιτσωμένο Γάτο
- Τοποθετήστε τα βιβλία τους σε χαμηλά ράφια ώστε να μπορούν να επιλέξουν μόνα τους ποιο θέλουν. Στο δικό μας το σπίτι το παιδικό δωμάτιο έχει δύο τεράστιες βιβλιοθήκες από το πάτωμα ως το ταβάνι. Τις είχε φτιάξει ο μπαμπάς μου για το σπίτι μου και τώρα πια είναι γεμάτες με βιβλία και των τριών μας. Το Φρατζολάκι έχει δικό της το κάτω κάτω ράφι της βιβλιοθήκης και με αυτό το τρόπο όταν θέλει, επιλέγει μόνη της τα βιβλία που θέλει να της διαβάσουμε. Στο σαλόνι η βιβλιοθήκη είναι ψηλά και έτσι της έχουμε διαμορφώσει ένα χώρο - πάλι χαμηλά στο πάτωμα - που βάζει τα βιβλία της και έχει σε αυτά άμεση πρόσβαση.
Κρεβάτι και βιβλιοθήκες Montessori από την Woody Tales
- Βάλτε στέρεα σκαμπό για να τους δώσετε πρόσβαση στο νεροχύτη του μπάνιου.
- Χρησιμοποιήστε ένα βοηθό κουζίνας για να συμπεριλάβετε το παιδί σε όλες τις δουλειές που γίνονται στο πάγκο της κουζίνας. Πλύσιμο, μαγείρεμα, σκούπισμα πιάτων, τοποθέτηση σε συρτάρια, άνοιγμα ψυγείου κτλ. Δείξτε στο παιδί πως να ετοιμάζει μόνο του το γεύμα του. Το Φρατζολάκι λατρεύει να στίβει μόνη της το χυμό της (αγνοήστε το χαμό στη κουζίνα please)!
Φλέρταρα πολύ με την ιδέα να το φτιάξω μόνη μου με τη βοήθεια του πατέρα μου και οδηγίες που βρήκα στο δίκτυο (αν κάνετε μια αναζήτηση με ikea hack kitchen helper θα βρείτε πολλές), αλλά τελικά αποφάσισα να το αγοράσω από την Woody Tales για λόγους στιβαρότητας κατασκευής και ασφάλειας και ήταν το μόνο που βρήκα με ρυθμιζόμενο ύψος ανάλογα με το ύψος του παιδιού. Η τιμή του ήταν πάρα πολύ καλή σε σύγκριση με άλλα του εξωτερικού και το μόνο για το οποίο μετάνιωσα είναι που δεν το αγόρασα ένα χρόνο πιο πριν (ειδικά όταν η μικρή επιμένει να πλύνει τα πιάτα!!!!). 
Βοηθός κουζίνας από Woody Tales
Φυσικά δεν γίνονται όλες οι δραστηριότητες από όλες τις ηλικίες. Τα μικρότερα παιδιά μπορούν να μάθουν να μαζεύουν τα παιχνίδια τους και να τα βάζουν μέσα στο κουτί τους, να ποτίζουν τα φυτά του σπιτιού ή να ταΐζουν τα κατοικίδια.
Τα μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να βοηθήσουν πιο ενεργά στο μαγείρεμα, στο πλύσιμο και στο μάζεμα και πέταμα των σκουπιδιών.
Οδηγός για Montessori στο σπίτι
Δείξτε τους πώς να γίνουν ενεργά μέλη της πρακτικής οικογενειακής ζωής
Η φιλοσοφία της Ελληνίδας μάνας «Άσε γιόκα μου θα σου βάλω εγώ νερό» είναι το εντελώς αντίθετο του Montessori. Ανεξαρτήτως φύλου, το παιδί μπορεί να μάθει να βάζει μόνο του νερό, να σκουπίζει το γραφείο του ή το τραπέζι της κουζίνας, να χρησιμοποιεί το ηλεκτρικό σκουπάκι, να αδειάζει το πλυντήριο των πιάτων και να τακτοποιεί το χώρο του.
Τα παιδιά μαθαίνουν να είναι ανεξάρτητα και έτσι αποκτούν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση στον εαυτό τους.
Δείξτε τους πώς να συγκεντρώνονται
Όσο περισσότερα ερεθίσματα έχει ένα μικρό παιδί τόσο δυσκολότερα συγκεντρώνεται. Στη φιλοσοφία του Montessori, για να βοηθήσετε ένα παιδί να συγκεντρωθεί μπορείτε να του παρέχετε ένα καλαθάκι με όλα τα απαραίτητα για μία δραστηριότητα (π.χ. ξύλινο παιχνίδι κατασκευής) και μία άδεια επιφάνεια.
Προσπαθήστε να απομακρύνετε τα υπόλοιπα ερεθίσματα από την επιφάνεια που θα επιλέξει το παιδί να παίξει και σεβαστείτε την επιλογή παιχνιδιού!
Είναι επίσης πολύ σημαντικό και άκρως αποτελεσματικό να αλλάζετε τα παιχνίδια που είναι διαθέσιμα στο παιδί κάθε δύο-τρεις εβδομάδες. Με αυτό τον τρόπο δεν βαριούνται και διατηρούν το ενδιαφέρον τους για τα παιχνίδια. Ο καλύτερος τρόπος για να διαλέξετε ποια παιχνίδια θα απομακρύνετε και ποια θα κρατήσετε είναι να ακούσετε/δείτε το ίδιο το παιδί. Απομακρύνετε τα παιχνίδια που δεν παίζει και εμφανίστε παιχνίδια σχετικά με αυτά που του αρέσουν το τελευταίο διάστημα.
Χρησιμοποιήστε το παιχνίδι ως αφορμή για μάθηση
Υπάρχουν υπέροχα παιχνίδια με τη φιλοσοφία Montessori που μπορείτε να βρείτε στο εμπόριο ή να φτιάξετε μόνοι σας. Δείτε μερικές από τις αγαπημένες μας ιδέες:
- Μαθαίνω γεωγραφία. Η Ροδή από το Rodidees έχει ένα υπέροχο μοντεσσοριανό χάρτη που μπορείτε να φτιάξετε μόνες σας πολύ εύκολα. Οι οδηγίες είναι απλές και η μεγαλύτερη δυσκολία είναι να κόψετε τα σχήματα των ηπείρων, δηλαδή είναι πανεύκολο! Ακόμα και δεν έχετε ραπτομηχανή, μπορείτε να το ράψετε στο χέρι ή να το δώσετε σε μία φίλη σας.
- Μαθαίνω μαθηματικά. Υπάρχουν εκατοντάδες ιδέες με παιχνίδια που εισαγάγουν τα μαθηματικά στο παιχνίδι των παιδιών. Σε αυτό το άρθρο μπορείτε να βρείτε μερικές μαζεμένες με σχεδόν μηδενικό κόστος. Επίσης υπέροχες δραστηριότητες για τα μικρά παιδιά είναι και αυτές οι ξύλινες χάντρες από κλαδιά δέντρων με τους αριθμούς που το παιδί πρέπει να βάλει στη σειρά με τη βοήθεια της ξύλινης "βελόνας".
Ξύλινο παιχνίδι από το MazaisMeistars στο etsy
- Μαθαίνω χημεία. Μην ανησυχείτε, δεν θα σας πω να δείξετε στα μικρά σας καμία επικίνδυνη αντίδραση. Χημεία μπορείτε να μάθετε ακόμα και την ώρα του φαγητού ή του φρούτου! Για παράδειγμα, αφού βοηθήσετε το μικρό σας να κόψει μόνο του το μήλο, δώστε του και λίγο λεμόνι να στύψει πάνω σε μία φέτα, ενώ μία άλλη αφήστε την χωρίς λεμόνι όση ώρα τρώει. Μετά δείξτε του τις διαφορές στο χρώμα των δύο φετών και εξηγήστε του για τη δράση των ενζύμων και το pH (Η αλκαλική φωσφατάση είναι αυτή που "μαυρίζει" τα φρούτα και το οξύ στο λεμόνι δεν επιτρέπει τη δράση της). Αν αυτό σας φαίνεται τραβηγμένο, τότε απλά αφήστε το να παίζει με νερό που έχετε χρωματίσει με φυσικά χρώματα και να δημιουργήσει δικούς του συνδυασμούς.
Οδηγός για Montessori στο σπίτι
Τίποτα από τα παραπάνω δεν θα πρέπει να γίνεται με πίεση. Μπορείτε να εισαγάγετε σιγά σιγά κάποια από τα παιχνίδια αλλά αν δείτε ότι δεν κρατάνε το ενδιαφέρον του παιδιού μην προσπαθήσετε να τα πιέσετε. Θυμηθείτε! Το βασικό είναι να σεβόμαστε τα παιδιά και να ακούμε τα μηνύματά τους. Αν δεν τους αρέσει κάποια από τις δραστηρίοτητες, αφήστε για το μέλλον. Ασχοληθείτε με αυτό που τους κεντρίζει το ενδιαφέρον κάθε φορά και αφήστε τα να παίξουν και μόνα τους με όποιον τρόπο θέλουν με τα υλικά που θα τους δώσετε. Εδώ η Montessori λίγο μου τα χαλάει γιατί δεν είμαι σίγουρη πως θα αντιδρούσε μία δασκάλα σε ένα σχολείο Montessori αν το Φρατζολάκι ήθελε να πάρει την Ανταρκτική από τον χάρτη και να την κάνει φόρεμα για την κούκλα της για παράδειγμα. Εγώ φυσικά θα την άφηνα να το κάνει αφού της εξηγούσα ότι όταν τελείωσει με το παιχνίδι, η Ανταρκτική πρέπει να γυρίσει στη θέση της στο χάρτη.
Σημειώστε ότι ένα από τα σημεία που συγκλίνει η μέθοδος Montessori με τη θετική πειθάρχηση (positive discipline) είναι η αποφυγή ανταμοιβής, είτε λεκτική, είτε υλική. Είναι προτιμότερο να δείξουμε στα παιδιά πώς να αντλούν ικανοποίηση από αυτό που καταφέρνουν μόνα τους, παρά να τους λέμε μπράβο!
Φυσικό περιβάλλον
Ένα ακόμα μεγάλο κομμάτι της φιλοσοφίας Montessori είναι η επαφή με τη φύση. Η φυσική περιέργεια των παιδιών για το φυσικό περιβάλλον και η πληθώρα ερεθισμάτων και ευκαιριών για μάθηση είναι ιδανικές συνθήκες για να μάθει το παιδί να ζει σε αρμονία με τη φύση και να σέβεται το περιβάλλον. Όταν είστε στο σπίτι μπορείτε να δείξετε στο παιδί πώς να περιποιείται τα φυτά εσωτερικού χώρου και πώς να τα ποτίζει.
Μία πολύ καλή δραστηριότητα είναι τα καλαθάκια με κομμάτια από το φυσικό περιβάλλον διαφορετικά για τη κάθε εποχή του χρόνου. Την άνοιξη μπορείτε να φτιάξετε ένα με πράσινα φύλλα, άνθη και σπόρους, το καλοκαίρι ένα με κοχύλια, και βαρκούλες, το φθινόπωρο ένα με βελανίδια και ξερά φρούτα και το χειμώνα ένα με χάρτινες χιονονιφάδες και γκι.
Στο ίδιο στυλ με τον χάρτη, είναι και ο παρακάτω κύκλος των εποχών από το mynimas στο etsy. Δεν είναι υπέροχο;
Το πιεστήριο λουλουδιών είναι επίσης πολύ καλή ευκαιρία βιωματικής μάθησης των φυτών και των λουλουδιών, των χρωμάτων και των σχημάτων τους. Μπορείτε να βρείτε αναλυτικές οδηγίες για το φτιάξετε εδώ.
Μπορείτε επίσης να φέρετε τη φύση στο σπίτι διαβάζοντας στο παιδί ένα σχετικό βιβλίο. Εμείς έχουμε ερωτευτεί το Μικρό Βελανίδι από τις εκδόσεις Τζιαμπίρη - Πυραμίδα και το Μεγάλο Βιβλίο της Φύσης από τις εκδόσεις Ψυχογιός.
Οδηγός για Montessori στο σπίτι
Υπάρχουν και στοιχεία τα οποία δεν μου αρέσουν πολύ σε αυτή τη μέθοδο. Έχουν κυρίως να κάνουν με την ανελαστικότητα της διαφορετικής χρήσης των υλικών Montessori από τα παιδιά, κυρίως όπως το έχω δει να γίνεται σε αντίστοιχα σχολεία. Θα μου άρεσε να υπάρχουν μεγαλύτεροι βαθμοί ελευθερίας στη χρήση και το συνδυασμό των υλικών από τα παιδιά, κάτι με το οποίο οι σκληροπυρηνικοί της θεωρίας διαφωνούν. Επίσης, η έλλειψη ελεύθερου παιχνιδιού και η προώθηση δραστηριοτήτων για την υποστήριξη της ακαδημαϊκής ζωής των παιδιών και η έλλειψη δημιουργικότητας και υποστήριξης της φαντασίας με βρίσκουν αντίθετη. Εντελώς αντίθετη με βρίσκει και η ιδέα του αποχωρισμού της πάνας στο ενάμιση έτος (κάτι που εφαρμόζεται σε συγκεκριμένα σχολεία Montessori) εκτός φυσικά αν για κάποια παιδιά τότε είναι η δική τους ώρα.
Φυσικά το μόνο που αποδεικνύει αυτό είναι ότι καμία παιδαγωγική προσέγγιση δεν είναι τέλεια και ότι δεν χρειάζεται να την ακολουθεί κανείς κατά γράμμα. Εμείς κρατάμε αυτά που θεωρούμε καλά για το δικό μας παιδί και τα εφαρμόζουμε, υιοθετώντας παράλληλα στοιχεία από άλλες προσεγγίσεις.
Αν θα πρέπει να σας μείνει κάτι από αυτόν τον οδηγό για Montessori στο σπίτι, θα ήταν αυτό που σας ζήτησα να διαβάσετε πολλές φορές:
Ο σεβασμός στη προσωπικότητα του παιδιού και η ελευθερία εντός ορίων.
Εσάς πως σας φαίνεται το Montessori; Έχετε υιοθετήσει στοιχεία της μεθόδου αυτής;
